-
1 чырайлы
прил.1) с определённым характе́рным лицо́м (ли́ком)ак чырайлы — бледноли́цый
ачык (якты) чырайлы — с приве́тливым (раду́шным) лицо́м
караңгы чырайлы — с хму́рым (угрю́мым) лицо́м
кызыл чырайлы — красноли́цый
чытык чырайлы — с мра́чным лицо́м
яшь чырайлы — моложа́вый
2) диал. с краси́вым лицо́м -
2 караңгы
1. прил.1) тёмный, су́мрачный, неосвещённыйкараңгы бүлмә — су́мрачная ко́мната
караңгы урам — неосвещённая у́лица
2) тёмный, дрему́чийкараңгы урман — дрему́чий лес
3) тёмный (близкий к чёрному, не светлый)караңгы күк йөзе — тёмное не́бо
караңгы зәңгәр күлмәк — тёмно-си́нее пла́тье
ул караңгы төсләр генә кия — она́ но́сит то́лько тёмные цвета́
4) перен. тёмный, чёрный, беспросве́тныйкараңгы язмыш — тёмная судьба́
караңгы көннәр — беспросве́тные дни
якты һәм караңгы истәлекләр — све́тлые и мра́чные воспомина́ния
5) перен. мра́чный, су́мрачный, угрю́мый, хму́рый, неприве́тливый, неулы́бчивый ( о настроении человека)караңгы йөз — угрю́мое лицо́
караңгы чырай — мра́чный вид
6) перен. тёмный, сомни́тельный, непоря́дочный, неблагови́дный, подозри́тельныйкараңгы эшләр — тёмные дела́
караңгы шәхес — непоря́дочная ли́чность
караңгы юллардан килгән байлык — бога́тство, прише́дшее сомни́тельными путя́ми
7) перен. тёмный, неизве́стный, непоня́тный, нея́сный, тума́нныйәсәрнең караңгы урыннары — тёмные места́ прозведе́ния
минем киләчәгем караңгы — моё бу́дущее нея́сно
кияү - ат шикелле караңгы товар — (посл.) зять - как ло́шадь, неизве́стный това́р
8) перен.а) тёмный, неве́жественный, необразо́ванный, непросвещённый, отста́лый, некульту́рныйкараңгы кеше булып калу — оста́ться неве́жественным челове́ком
б) тёмный, глухо́й, отста́лыйилнең караңгы почмаклары — глухи́е углы́ страны́
2. сущ.караңгы авыллар — отста́лые дере́вни
темнота́, те́мень, тьма; су́мерки; мгла, мраккараңгыда калу — оста́ться в темноте́
3. нареч.бер караңгыдан икенче караңгыга — от темна́ до темна́
1) мра́чно, су́мрачно, угрю́мо, хму́ро, неприве́тливо, неулы́бчивокараңгы каршы алу — встре́тить хму́ро
2) в знач. нареч. караңгыда впотьма́х, в темноте́караңгыда утыру — сиде́ть в темноте́
•- караңгы чакта
- караңгы төшкәнче
- караңгы төшү
- караңгы иңү
- караңгы чүгү
- караңгыга калу••караңгы чырай белән — угрю́мо, мра́чно, неприве́тливо, негостеприи́мно
караңгы чырайлы — угрю́мый, хму́рый, мра́чный ( о человеке)
-
3 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
4 чырай
сущ.лицо́, вид лица́, черты́ лица́; физионо́миячырае үзгәрмәде — лицо́ не измени́лось
ачык чырайлы — с приве́тливым (откры́тым) лицо́м
караңгы чырай күрсәтү — встре́тить с угрю́мым (неприве́тливым) лицо́м
чырае агару — бледне́ть
••чырае качкан (киткән) — на нём лица́ нет
чырае качу; чырай китү — бледне́ть, побледне́ть
чырае көл кебек — лицо́ земли́стое (пе́пельное, бескро́вное, как полотно́)
чырае сытылу — ско́рчить лицо́, нахму́риться
чыраен сыту — де́лать ки́слую ми́ну
- чырае үзгәрүчыраен чыту — нахму́риться, насу́питься
См. также в других словарях:
төнтек — Караңгы чырайлы, башкалар белән аралашмый һәм сөйләшми торган (кеше тур.). рәв. Караңгы чырай белән, сөйләшмичә. Караңгы, төксе (йөз, чырай тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дүнү — 1. иск. Бер нәрсәдән икенче нәрсәгә, бер төрдән икенче төргә әверелү эчем янып дүнәр кара күмергә 2. Аумакайлык күрсәтү, икенче якка күчү кире якка дүнү. Фикердән, караштан һ. б. ш. баш тарту. Диннән ваз кичү, икенче дингә күчү тур. 3. диал.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төмсә — с. диал. 1. Сүрән, тонык (ут, яктылык һ. б. ш. тур.) рәв. Тонык булып 2. Караңгы 3. Караңгы чырайлы, ягымсыз, тупас … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
зәнки — с. диал. Кара чырайлы, явыз, усал (кеше) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге